انواع جرایم سایبری

تعریف جرم سایبری

منظور از جرم سایبری، هرگونه عمل مجرمانه ای است که در فضای مجازی و با استفاده از ابزارهای دیجیتال انجام می شود. این جرائم نه تنها به افراد و کسب وکارهای خصوصی آسیب می رسانند، بلکه می توانند به زیرساخت های حیاتی و منافع ملی نیز ضرر وارد کنند. با توجه به پیچیدگی و گستردگی فناوری های دیجیتال، جرائم سایبری به طور فزاینده ای پیچیده و دشوار قابل ردیابی و تعقیب قانونی هستند.

این جرایم دارای عناصر زیر هستند:

قانونی: عمل مجرمانه باید در قانون جرم انگاری شده باشد.

مادی: عمل مجرمانه باید در فضای سایبری و با استفاده از ابزارهای دیجیتال انجام شده باشد.

معنوی: مرتکب جرم باید قصد و سوءنیت داشته باشد.

از رایج ترین جرائم آنلاین می توان موارد زیر را نام برد:

• کلاهبرداری اینترنتی
• سرقت اطلاعات
• جعل رایانه ای
• هک و نفوذ به سیستم های کامپیوتری
• انتشار محتوای مجرمانه
• شنود غیرمجاز

چه کسانی مسئول رسیدگی به جرائم سایبری در ایران هستند؟

در ایران، مسئولیت رسیدگی و مقابله با جرائم سایبری بر عهده چند نهاد و سازمان مختلف است که بر اساس قوانین و مقررات ملی، هر کدام وظایف خاصی را بر عهده دارند. این نهادها عبارتند از:

پلیس فتا (پلیس پیشگیری و مبارزه با جرائم رایانه ای)

پلیس فتا یکی از زیر مجموعه های نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که ویژه رسیدگی به جرائم مرتبط با فضای مجازی و فناوری اطلاعات تاسیس شده است. از وظایف عمده این نهاد می توان به تحقیق و تفحص در مورد جرائم سایبری، آموزش و افزایش آگاهی عمومی در مورد امنیت سایبری و پیشگیری از وقوع جرائم اشاره کرد.

دادگاه های ویژه جرائم رایانه ای

برای رسیدگی به پرونده های مربوط به جرائم سایبری، دادگاه های ویژه ای در نظام قضایی ایران تعریف شده اند که با تخصص و تمرکز بر مسائل مرتبط با IT، به شکایات و دعاوی مردم رسیدگی می کنند.

سازمان فناوری اطلاعات ایران

سازمان فناوری اطلاعات ایران، نقش نظارتی و سیاست گذاری در زمینه فناوری اطلاعات در سطح کشور دارد و در تلاش است تا با ایجاد زیرساخت های لازم، امنیت فضای مجازی کشور را افزایش دهد.

مرکز ماهر (مرکز افتا و پاسخگویی به حوادث رایانه ای)

مرکز ماهر به عنوان یکی از مراکز تخصصی در حوزه امنیت سایبری، خدمات مشاوره ای، آموزشی و فنی را به سازمان ها و نهادها ارائه می دهد. این مرکز وظیفه پیشگیری، رصد، تحلیل و پاسخگویی به حوادث و تهدیدات سایبری را بر عهده دارد.

این نهادها و سازمان ها با همکاری یکدیگر و بهره گیری از تجربیات بین المللی، دست به دست هم می دهند تا امنیت سایبری را در ایران تقویت و به جرائم سایبری رسیدگی کنند.

انواع جرائم سایبری چیست و کدام یک در ایران شایع تر هستند؟

جرایم سایبری شامل طیف گسترده ای از فعالیت های غیرقانونی می شود که به واسطه فناوری دیجیتال انجام می شوند. این فعالیت ها می توانند شامل هک کردن، فیشینگ، سرقت هویت، کلاهبرداری آنلاین، حملات دی داس (DDoS)، نرم افزارهای مخرب و رنسم ور باشند. در ایران نیز مانند بسیاری دیگر از کشورها، فیشینگ و کلاهبرداری آنلاین به دلیل استفاده گسترده از خدمات بانکی و تجارت الکترونیک از جمله شایع ترین انواع جرائم سایبری به شمار می روند.

5 نکته برای امنیت در فضای سایبری

چگونه می توانم از اطلاعاتم در برابر حملات سایبری محافظت کنم؟

برای حفاظت از اطلاعات شخصی در برابر حملات سایبری، توصیه های زیر را دنبال کنید:

• استفاده از رمزهای عبور قوی و منحصربه فرد برای هر حساب کاربری.
• فعال سازی احراز هویت دو عاملی جایی که امکان پذیر است.
• نصب به روزرسانی های امنیتی و نرم افزاری به محض در دسترس قرار گرفتن آن ها.
• استفاده از نرم افزار ضد ویروس معتبر و به روز.
• اجتناب از کلیک بر روی لینک ها یا دانلود فایل ها از منابع ناشناس یا مشکوک.
• استفاده نکردن از شبکه های Wi-Fi عمومی بدون احتیاط
• استفاده از یک VPN امن
• پشتیبان گیری منظم از داده ها
• افزایش آگاهی و به روز ماندن برای اطلاع از تکنیک های جدید کلاهبرداری و حملات سایبری

اگر قربانی جرم سایبری شوم چه اقداماتی باید انجام دهم؟

اگر قربانی جرم سایبری شدید:

• فورا به پلیس فتا یا نهادهای مسئول مرتبط در ایران مراجعه کنید.
• اطلاعات و شواهد مرتبط با جرم را جمع آوری و حفظ کنید.
• فورا رمزهای عبور حساب های مهم خود را تغییر دهید.
• در صورت سرقت هویت، برای حفاظت از خود اقدامات فوری انجام دهید.

مجازات جرائم سایبری در ایران چیست؟

مجازات های جرائم سایبری در ایران می تواند شامل جریمه های نقدی، محکومیت به زندان و در موارد خاص، مجازات های سنگین تر باشد. قوانین دقیق و مجازات ها بسته به نوع و شدت جرم متفاوت است و در قانون مجازات اسلامی و قانون جرائم رایانه ای تعریف شده اند. به عنوان مثال، برخی از جرائم سایبری مانند هک کردن یا فیشینگ می توانند به مجازات های سنگینی مانند زندان بلند مدت منجر شوند، به ویژه اگر به زیرساخت های حیاتی آسیب بزنند یا باعث ضررهای مالی قابل توجه شوند.

آیا برای شکایت از یک جرم سایبری نیاز به مدرک خاصی دارم؟

برای شکایت از یک جرم سایبری، ارائه شواهد و مدارکی که جرم را ثابت کند، ضروری است. این مدارک می تواند شامل اسکرین شات ها، ایمیل ها، گزارش های تراکنش مالی و هرگونه اطلاعات دیگری باشد که به شناسایی و اثبات جرم کمک می کند. همچنین، مفید است که گزارش هایی از فعالیت های مشکوک سیستمی که ممکن است به عنوان شواهد فنی مورد نیاز باشند، تهیه کنید.

نقش وکیل در جرایم سایبری چیست؟

وکیل متخصص در جرائم سایبری می تواند در فرایند شکایت، تهیه و ارائه شواهد، مشاوره حقوقی و نمایندگی قانونی قربانیان در دادگاه به آن ها کمک کند. او همچنین می تواند در تفسیر قوانین و راهنمایی برای بهترین استراتژی دفاعی برای مواجهه با اتهامات یا طرح شکایت مشاوره ارائه دهد.

آیا قوانین مربوط به جرائم سایبری در ایران با بین الملل تفاوتی دارد؟

قوانین جرائم سایبری در ایران ممکن است در برخی جوانب با استانداردهای بین المللی تفاوت داشته باشد، به ویژه از نظر تعاریف و مجازات های مربوط به جرائم خاص. با این حال، هدف اصلی قوانین در سطح جهانی یکسان است: حفاظت از اطلاعات و امنیت کاربران در فضای سایبری. ایران نیز به منظور بهبود امنیت سایبری و مقابله با جرایم سایبری، تلاش هایی را در راستای هماهنگی با استانداردهای بین المللی انجام داده است.

آیا افراد عادی هم در مقابله با جرائم سایبری نقش دارند؟

بله، افراد می توانند با اتخاذ رفتارهای امنیتی مانند استفاده از رمزهای عبور قوی، به روزرسانی منظم نرم افزارها، استفاده از امکانات امنیتی مانند احراز هویت دو عاملی و آگاهی از شگردهای کلاهبرداران، نقش مهمی در کاهش اثرات جرائم سایبری داشته باشند. همچنین با اشتراک گذاری تجربیات و اطلاعات مربوط به تهدیدات و حملات سایبری مشکوک، می توانند به افزایش آگاهی عمومی کمک کنند.

چگونه می توان از قانونی بودن یک وب سایت یا خدمت آنلاین مطمئن شد؟

برای اطمینان از قانونی بودن یک وب سایت یا خدمت آنلاین، می توان به نشانه هایی مانند استفاده از پروتکل امن HTTPS، وجود نماد اعتماد الکترونیکی (در ایران نماد اعتماد یا همان نماد انجمن کسب و کارهای اینترنتی)، بررسی نظرات و ارزیابی های کاربران، و تایید هویت دامنه از طریق ابزارهای معتبر آنلاین توجه کرد. همچنین، مراجعه به منابع رسمی و معتبر برای تایید صحت خدمات ارائه شده توسط وب سایت ها توصیه می شود.

منبع علیرضا طباطبایی (وکیل پایه یک)