شبکه ملی اطلاعات چیست؟

امروزه «اینترنت» برای بسیاری از ما، به واژه ای عامیانه تبدیل شده که حتی برای برخی از امور روزمره، مجبور به استفاده از آن هستیم.

از این روی، از لغت «اجبار» استفاده می کنیم که بسیاری از امور خدماتی نهاد ها و ارگان های گوناگون به دلایلی همچون افزایش سرعت ارائه خدمات و یا کاهش سفرهای درون شهری به این شبکه گسترده واگذار شده و البته هیچ کس دغدغه ای برای دسترسی داشتن یا نداشتن مراجعان به این پدیده ندارد.

شبکه جهانی به شدت در حال گسترش است و هر روز شمار بیشتری خواسته یا ناخواسته به آن می پیوندند و البته تدابیر گوناگونی برای مقابله با برخی شاخصه های ـ مثبت یا منفی ـ آن اندیشیده شده است؛ اما اینکه چگونه کار می کند، چه اجزایی دارد و متعلق به چه کسی است و پرسش هایی از این دست، هنوز برای برخی مطرح است که تلاش خواهیم داشت به برخی از آن ها پاسخ بگوییم:

اینترنت مجموعه ای جهانی از شبکه های بزرگ و کوچک است که به هم پیوسته اند و نام اینترنت (شبکه های در هم تنیده) از همین مجموعه گرفته شده است. به عبارتی بهتر صحبت از شبکه ای است که کارش را سال 1969 با چهار هسته یا سیستم کامپیوتری میزبان آغاز کرد و بعدها به شدت گسترش یافت؛ شبکه ای است که به هیچ فرد، نهاد یا کشوری تعلق ندارد.

البته این که گفته می شود اینترنت صاحب ندارد، بدان معنا نیست که هیچ کس بر آن نظارت ندارد؛ یک مؤسسه غیرانتفاعی به نام انجمن اینترنت (Internet Society) که در سال 1992 تشکیل شده، مسئول نظارت بر آن بوده و مراقب است که پروتکل ها و قوانینی که درباره اینترنت تصویب شده اند، در سراسر جهان اجرا شوند.

هر کامپیوتری که به اینترنت وصل است بخشی از یک شبکه است. شما که در خانه با یک مودم به یک مؤسسه ارائه دهنده سرویس های اینترنتی (ISP) وصل می شوید، در محل کار بخشی از یک شبکه محلی هستید و بیشتر مواقع باز هم با مودم به یک ISP و از آن به اینترنت و یا اینکه از طریق تلفن همراه به خدمات دهنده اینترنتی اپراتورتان متصل می شوید.

به عبارتی بهتر، نوع اتصال شما به هیچ وجه اهمیت نخواهد داشت، ولی روشن است که شرکت های کوچک و بزرگ بسیاری به کار ارائه خدمات اینترنتی مشغولند و همین نکته، موجب ایجاد مراکز تمرکز خدمات در منطقه های گوناگون خواهد شد که POP نامیده می شود؛ این نقاط، مراکزی هستند که کاربران محلی را با استفاده از مودم و تلفن یا خطوط ارتباطی مشخصی به شبکه شرکت وصل می کنند.

در ادامه این مراکز از طریق خطوطی به یکدیگر متصل شده و در پایان از طریق NAP ها به سایر خدمات دهنده ها متصل می شوند تا شبکه های تشکیل شده توسط شرکت های گوناگون به هم پیوند خورده و سرانجام اینترنت به وجود بیاید. البته شاید بد نباشد که بدانید، برای یافتن راه درست انتقال اطلاعات در این دنیای شکل گرفته، نیازمند راهنمایانی خواهیم بود که روتر نام دارند و همین ابزارها هستند که موجب ارتباط دو کاربر در دو سوی جهان در کسری از ثانیه می شوند.

بدین ترتیب، روند اتصالاتی که با شبکه شدن چند رایانه آغاز شده و به POP ها رسیده بود، از طریق NAP ها به هم پیوسته و سرانجام با کابل های بزرگ (ملقب به ستون فقرات) در اندازه یک شهر، یک استان، یک کشور و حتی قاره ای به یکدیگر پیوند می خورد تا جهان به صورت مجموعه ای به هم پیوسته و یکپارچه درآید و البته اینجاست که نوع کابل مورد استفاده، سهم بسزایی در سرعت تبادل اطلاعات ـ که در کاربرد خودمانی سرعت اینترنت هم نامیده می شود ـ خواهد داشت.

تا اینجای کار بستر ارتباط جهانی فراهم شده اما سیستم چگونه بین کاربری که از کشورمان به آن متصل شده و کاربری که از یک کشور دیگر به شبکه راه یافته، تمایز قائل خواهد شد؟

پاسخ این پرسش در نشانی های اختصاصی نهفته که نشانی های IP نام گرفته و بنا بر پروتکل های خاصی مورد تأیید همه کشورها قرار گرفته اند؛ به این ترتیب که رایانه یا هر وسیله دیگری که به اینترنت متصل می شود، از یک شماره اختصاصی بهره خواهد برد که به آن IP می گویند.

البته این آدرس ها، هنگامی معنادار خواهد شد که سایر نقاط متصل به اینترنت هم از آدرس بهره مند شده باشند و اینجاست که سیستم نام دامنه سایت ها (که DNS نامیده می شوند) طی پروتکل های دیگر مورد تأیید قرار گرفته و عملیات فراخوانی یک وب سایت کامل خواهد شد؛ همان آدرسی که در مرورگرتان تایپ می کنید تا به سایت خاصی رهنمون شوید.

ماجرا این گونه خواهد بود که وقتی آدرس یک سایت خاص را در مرورگرتان تایپ می کنید، درخواست شما از راه ابزارهایی چون راهبان ها (روترها)، بدون اینکه بدانید، به سرور آن سایت منتقل شده و سرانجام اطلاعات مورد تقاضای شما از طریق خطوط ارتباطی به سیستم شما منتقل خواهد شد.

این توضیحات تمام راز پیچیده ای را که جزیی از زندگی امروزمان به شمار می رود در بر گرفته، ولی بی گمان، هنگامی که سخن از مقوله هایی چون بومی کردن اینترنت به میان می آید، درخواهیم یافت که گاه همین توضیحات هم ممکن است برای راهگشایی از گره های پیش رویمان مفید واقع شود!

اینترانت چیست؟

اینترانت یک شبکه کامپیوتری است که از تکنولوژی و فناوری پروتکل اینترنت استفاده می کنند تا اطلاعات، سیستم عامل های گوناگون و خدمات پردازشی را در یک سازمان به اشتراک بگذارد. این واژه در برابر اکسترانت مورد استفاده قرار می گیرد که تفاوت اینترانت و اکسترانت اساساً در آن است که اینترانت شبکه ای است در داخل یک سازمان و اکسترانت شبکه ای بین سازمان ها… گاهی اوقات این واژه به وبسایت داخلی یک سازمان اشاره دارد اما غالباً بخش گسترده تری از ساختار فناوری اطلاعات یک سازمان می باشد و ممکن است از چندین شبکه محلی تشکیل شده باشد. و هدف از این شبکه اصولاً منظم سازی اصول کاری شخصی با حداقل هزینه، زمان می باشد و همچنین از دیگر اهداف می توان به تلاش برای خدمات بیشتر، مقرون به صرفه تر و رقابتی تر اشاره نمود.
یک اینترانت ممکن است میزبان چندین وب سایت خصوصی باشد و مجموعه متشکل از چندین راه ارتباطی و خدمات و چاپگر و … تشکیل شده باشد. لازم به ذکر است هر یک از پروتکل های شناخته شده اینترنت می توانند در اینترانت هم یافت شوند. از جمله این پروتکل ها می توان به HTTP (خدمات وب)، SMTP (ایمیل) و FTP (پروتکل انتقال پوشه و مخفف File Transfer Protocol) اشاره نمود. فناوری های اینترنت عموماً به هدف ایجاد محیط های جدید برای اطلاعات بایگانی شده در یک فضای میزبانی داده پدید آمده اند.

یک اینترانت می تواند به عنوان نوعی اینترنت آنالوگ خصوصی شناخته شود و یا به عنوان نوع خصوصی از اینترنت که برای یک سازمان آماده شده است… اولین وب سایت های اینترانت و صفحات خانگی در سال 1991 ایجاد گشتند و از سال 1994 میلادی در سازمان های غیر آموزشی شروع به گسترش نمودند.

اینترانت ها گاهی در مقابل اکسترانت ها قرار می گیرند. اینترانت ها عموماً محدود به کارمندان یک سازمان می باشند، در حالی که اکسترانت ها می توانند در دسترس مشتران، کاربران، حامیان و یا بخش های معین دیگری نیز قرار گیرند. اکسترانت ها یک شبکه خصوصی را به اینترنتی با قوانین خاص برای پروتکل AAA (: تصدیق (Authentication)، تجویز (Authorization) و حسابرسی (Accounting) ایجاد می گردند.

در بسیاری از سازمان ها، اینترانت ها از دسترسی افراد خارجی ناشناخته توسط درگاه های شبکه و فایروال یا دیوار آتش محافظت می نمایند. در کمپانی یا شرکت های کوچکتر، اینترانت اینترانت ها با سادگی و با ایجاد سری و رنج آی پی های اختصاصی ایجاد می شوند. در اینصورت اینترانت می تواند می تواند به صورت مستقیم توسط یک کامپیوتر در شبکه محلی قابل دسترسی قرار گیرد. به هر حال، شرکت ها باید امکان دسترسی کارمندان آف-سایت و یا خارج شبکه را با استفاده از شبکه های خصوصی مجازی و یا دیگر راه های دسترسی که ملزم به شناسایی کاربران و کدگذاری می باشند فراهم سازند.

شبکه ملی اطلاعات چیست؟

در تعریف شبکه ملی اطلاعات می توانیم بگوییم که این شبکه پروژه ای برای توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی در ایران است. این شبکه با نام های دیگری مانند اینترنت ملی، اینترانت ملی ایران و شبکه ملی اینترنت نیز شناخته می شود. بر اساس تعریفی که در تبصره 2 ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه درباره شبکه مورد بحث آمده است و شورای عالی فضای مجازی نیز آن را تصویب کرده، شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (آیپی)، به همراه سوئیچ ها و مسیریاب ها و مراکز داده ای است. به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می شوند، به هیچ وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه های اینترانت، خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.

جالب است بدانید که بر خلاف تصور عموم، اینترنت ملی هیچ ارتباطی به محدود کردن اینترنت ندارد و صرفا نوعی گردش اطلاعات در بستر داخلی است. در این طرح با نگاهی به محتواهایی که بیشتر مورد استفاده مردم قرار می گیرند، مثل فیلم و سریال و یا شبکه های پیام رسان، این اطلاعات وارد بستر پهنای باند داخلی می شوند تا سرعت و کیفیت بسیار بهتری را برای کاربر به ارمغان بیاورند.

مزایای اینترنت ملی

استفاده از اینترنت ملی در برخی کشورها غیر از ایران نیز مرسوم است. کاربرد این شکل از ارتباطات اغلب برای موارد مهم و امنیتی و همچنین برای مقاصدی که تمام مخاطبان آن در داخل کشور قرار دارند قابل توجیه است.

برخی از مزایای وجود اینترنت ملی در کنار اینترنت جهانی عبارتند از:

• کاهش هزینه های اینترنت جهانی به ویژه در مصارفی مانند مشاهده فیلم و سریال و تلویزیون های اینترنتی
• امکان اتصال ایمن تر واحدهای یک سازمان یا یک شرکت با سرعت بالا و هزینه کم در نقاط مختلف کشور
• امکان تخصیص پهنای باند بالا و نامحدود به کاربران با هزینه های اندک
• کنترل بیشتر امنیتی برای مواردی مثل تراکنش های بانکی یا کاربردهای دولتی و سازمانی
• خطر کمتر حملات مخرب از سطح جهان روی سرویس های دولتی و امنیتی
• پایداری ارتباطات مهم داخلی در شرایط اضطراری و قطع ارتباط با اینترنت جهانی

در پی حوادث اخیر و قطعی اینترنت، سایت ها و نرم افزارهای تحت وب که سرور آن ها در داخل کشور بود، قطع نشدند و به کار خود ادامه می دادند. مجموعه وب سایت های شرکت دات نرم افزار و سرویس های آنلاین این شرکت از جمله، انبار آنلاین، مداد آنلاین، با ما آنلاین و نرم افزارهای سفارشی که مشتریان با آن کار می کردند نیز پایدار باقی ماند.
ما همیشه در صحبت با مشتریان و تبلیغات از اینکه سرورهای شرکت در ایران هستند و این یک مزیت است صحبت نموده ایم ولی با قطعی اینترنت که بوجود آمد، ارزش این کار بیش از پیش مشخص شد و بسیاری از کسب و کارها و مشتریان را به فکر فرو برد!

قدرتمندی در برابر سایر کشورها

واقعیت این است که در حال حاضر با نداشتن شبکه ملی اطلاعات به قدرتمند شدن سایر کشورها در برابر خودمان از طریق دسترسی آن ها به اطلاعات کاربران ایرانی کمک می کنیم. در این شرایط، در رقابت دنیای اینترنتی، بازی را به طرف مقابل واگذار کرده ایم. به این ترتیب، بسیار ضروری است که در راستای عملیاتی شدن این طرح گام برداریم و به قدرتمندی هر چه بیشتر خودمان کمک کنیم.

امنیت اطلاعات کاربران

با توجه به اقدامات خرابکارانه گسترده توسط دولت های متخاصم علیه جمهوری اسلامی ایران در حوزه سایبری، باید تدابیری در این زمینه اندیشیده شود. اینترنت داخلی بستری ایجاد می کند که بتوان جلوی این خرابکاری ها را تا حد زیادی گرفت. به این ترتیب، درخواست هایی که از خارج کشور فرستاده می شوند از طریق یک درگاه مشخص وارد می شوند و قابل کنترل و مسدود کردن خواهند بود. به این ترتیب، می توانیم امنیت اطلاعات کاربران را تضمین نماییم و فضای امن تری را برای آنان به وجود بیاوریم.

اهمیت راه اندازی شبکه ملی اطلاعات

به گفته برخی کارشناسان، کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت، مهمترین دلیل پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات است. در این چارچوب، تجهیزات و زیرساخت های لازم برای مدیریت یک شبکه سراسری اطلاعاتی و ارتباطی ملی در کشور فراهم می شود. به طوریکه چنانچه جامعه جهانی، ایران را از دسترسی به شبکه جهانی اینترنت محروم کند یا دسترسی ایران به شبکه جهانی به هر دلیلی قطع شود، ما می توانیم تا حد زیادی به توانایی های خود متکی باشیم و مستقل عمل کنیم. گفتنی است، امکان تحریم اینترنتی ایران، همانند انواع تحریم های ناعادلانه دیگری که علیه کشورمان اعمال شده است، وجود دارد. از سوی دیگر، به دلیل رخدادهای فیزیکی مانند قطع کابل ها و… نیز ممکن است دسترسی ایران به اینترنت جهانی دچار اختلال شود.

وجود شبکه ملی اطلاعات، دسترسی امن و پایدار به سرویس های ملی را برای کاربران مهیا می کند و شرایط را برای بهره مندی آن ها از پهنای باند بسیار بالایی برای ارتباط و انتقال اطلاعات فراهم می کند. زیرا بستر اجرای این طرح، شبکه ملی فیبر نوری ایران است. این شبکه توسط شرکت ارتباطات زیرساخت، توسعه داده شده و در پایان سال 89 به بیش از 155 هزار کیلومتر در سراسر کشور گسترش یافت.

به طور کلی، با کمی دقت در تحولات بین المللی در عرصه سایبری می توانیم به اهمیت اینترنت داخلی پی ببریم. در همین ارتباط می توان به این مسئله مهم اشاره کرد که در حال حاضر کشورهای متعددی در جهان به اهمیت اینترنت داخلی پی برده اند. به طوریکه کشورهایی مانند آلمان، روسیه، برزیل، چین و... اقدامات مهمی در این راستا انجام داده اند.

جمع بندی

در جمع بندی می توان گفت که به سبب مخاطرات امنیتی کشور و حملات سایبری پی در پی به ایران، باید هرچه زودتر به سیستم اینترنت داخلی به طور کامل دست پیدا کرد. از سوی دیگر، نیاز است که اطلاع رسانی دقیقی دربارهشبکه ملی اطلاعات انجام شود تا بتوانیم از فواید آن بهره ببریم و به اینترنت امن، ارزان و مستقل دسترسی داشته باشیم.​